مهندسی فرهنگی و مدیریت کشور در نگاه مقام معظم رهبری(1)

مقدمه :

شورایعالی انقلاب فرهنگی به عنوان جایگاهی مؤثر در سیاستگذاری کشور همواره در حال تحول و تکامل بوده است . دوران فعالیت این شورا را می توان به چهار دوره تقسیم نمود .
در دوره پنج ساله اول محور توجه ، اصلاح نظام آموزش عالی و دانشگاههای کشور بوده است .
دوره دوم ، دوری شکل گیری شورایعالی انقلاب فرهنگی با حکم حضرت امام (ره) و در حکم قانون تلقی شدن مصوبات آن می باشد .
در دوری سوم ترکیب اعضاء شورایعالی انقلاب فرهنگی با انتصاب جمعی از صاحبنظران و خبرگان فرهنگی کشور به عنوان اعضاء حقیقی ارتقاء یافت و مقام معظم رهبری مدظله العالی خطاب به اعضاء شورایعالی انقلاب فرهنگی بر" وجود تهاجم فرهنگی دشمن و ضرورت توجه به آن " نمودند.
دوری چهارم شورایعالی انقلاب فرهنگی سال ۱۳۸۱ را باید دروه ای دانست که وظیفه و مأموریت خطیر و صریح مهندسی فرهنگ و مهندسی فرهنگی کشور بر عهدی این شورا قرار گرفته است .
فرمایشات مقام معظم رهبری در دیدار اعضاء شورایعالی انقلاب فرهنگی از سال ۱۳۸۱ الی ۱۳۸۴ و تأکیدات و راهنماییهای گرانقدر ایشان ، چار چوبی روشن برای پی بردن به اهمیت و ضرورت و چگونگی انجام این مأموریت اساسی می باشد .

مدیریت راهبردی فرهنگی کشور و مأموریت شورای عالی انقلاب فرهنگی

بالاترین مقام یا مسئول یک سازمان یا یک کشور ، وظیفه مدیریت راهبردی آن مجموعه را بر عهده دارد .
مدیریت راهبردی کشور در نظام مقدس جمهوری اسلامی بر عهده ولی فقیه زمان می باشد . مدیریت راهبردی کشور ها بر اساس آنکه " اهداف اصلی " آنها چه نوع اهدافی است و بر چه اهدافی تأکید دارند ، از نوع آن اهداف خواهد بود . کشورهایی که بر اهداف اقتصادی تأکید کامل دارند و به عنوان اهداف اصلی مورد توجه قرار می دهند ، باید مدیریت راهبردی اقتصادی اعمال نمایند در جمهوری اسلامی ایران با توجه به اینکه بر بستر انقلاب اسلامی شکل گرفته است . اهداف اصلی ، اهداف فرهنگی اند بنابر این مدیریت راهبردی در کشور ، مدیریت راهبردی فرهنگی می باشد .
وظایف جایگاه مدیریت راهبردی کشور در اصل ۱۱۰ قانون اساسی به عنوان وظایف رهبری بر شمرده شده است . اولین وظیفه اساسی ولی فقیه به عنوان مدیر راهبردی فرهنگی کشور " تصویب سیاستهای کلی نظام " می باشد .
مدیریت راهبردی فرهنگی کشور، اقتضای آن دارد که سیاستهای کلی نظام با رویکرد فرهنگی موردتصویب قرار گیرد . بدان معنا که اجرای این سیاستها ، باز تولید فرهنگ و ارزشهای متعالی نماید در این صورت است که می توان گفت در کشور ، مدیریت راهبردی فرهنگی اعمال شده است .
مقام معظم رهبری ، ولی فقیه زمان ، در انجام وظیفه مدیریت راهبردی فرهنگی کشور و ایجاد تحول و پویایی در مجموعه نظام جمهوری اسلامی برای رسیدن به اهداف آرمانی فرهنگی به بهره گیری از تلاش علمی و فکری صاحبنظران خبره و زبدی فرهنگی نیاز منداند . نهادینه کردن رویکرد فرهنگی در همی ارکان نظام جمهوری اسلامی اعم از قوای سه گانه و دیگر نهاد های سیاستگذاری و مدیریتی کشور با اعمال وظایف مدیریت راهبردی فرهنگی کشور امکان پذیر است . شورایعالی انقلاب فرهنگی و واحدهای کارشناسی ، پژوهشی آن به عنوان جزئی از جایگاه مدیریت راهبردی فرهنگی کشور ، وظایف ستاد شخصی را می تواند بر عهده گیرد . لذا اگر در قانون اساسی به صراحت از این نهاد نامی برده نشده است بدین موجب می تواند باشد که شورایعالی انقلاب فرهنگی در جایگاه مدیریت راهبردی فرهنگی کشور و در مجموعه نهاد رهبری قرار گرفته است تا در انجام وظایفی که رهبر در قانون اساسی بر عهده دارد نقش و وظیفه ای که رهبر مقتضی می داند ، ایفاء نماید .
مقام معظم رهبری در این خصوص چنین می فرماید :
" این مجموعه (شورایعالی انقلاب فرهنگی ) در کشور بی بدیل است . در مدیریت راهبردی فرهنگی ( کشور ) ، ما ( رهبری ) به غیر از این مجموعه ، هیچ مرکزی را در کشور نداریم . بخش های مختلف ، چه دولت ، چه مجلس ، چه حتی مجمع تشخیص مصلحت (نظام ) وظایفی دارند اما هیچکدام وظیفه ای را که این شورا بر عهده دارد ، بر عهده ندارد . بنابر این مرکز بی بدیلی است." ۲۶/۹/۱۳۸۱
ودر جایی دیگر بر این معنا تأکید می فرمایند :
"مجمع تشخیص ( مصلحت نظام) ، مسئول سیاستهاست . ولی این ، شورایعالی انقلاب فرهنگی را بر کنار نمی کند از نگاه بلند مدتی که به آینده فرهنگی کشور دارد و تصمیمی که در این زمینه می تواند بگیرد و به عنوان یک مجموعه کارشناسی زبده و ناب که صد درصد فرهنگی است ، به مجمع تشخیص مصلحت ( نظام ) کمک کند و آن را به سمت سیاستی که باید به صورت رسمی به دستگاهها ابلاغ شود ، هدایت کند " . ۲۶/۹/۱۳۸۱
قانون اساسی جمهوری اسلامی که توسط خبرگان اسلام شناس با هدایت و رهبری اسلام شناس مصلح و انقلابی قرن ، حضرت امام خمینی (ره) ، تهیه گردید در حقیقت نقشی معماری نظام جمهوری اسلامی بر اساس فرهنگ و ارزشهای اسلامی ، متناسب با مقتضای زمان ( فرهنگ هدف ) محسوب می گردد . این قانون به عنوان قانون اساسی در حکم چار چوپی استوار و فراگیر و راهنما و با استمراری بلند مدت برای مهندسی و مدیریت کشور می باشد . البته هر گونه مهندسی مجدد و اصلاح و تکمیل آن در قالب شکل گیری متمم قانون اساسی ، با فراهم شدن شرایطی خاص امکان ، پذیر بوده و بدین ترتیب پویایی نظام جمهوری اسلامی تضمین شده خواهد بود .
مجلس شورای اسلامی جایگاه رسمی قانون گذاری کشور است . قوانین مصوب این جایگاه باید در چار چوب قانون اساسی و شرع مقدس اسلامی باشد .
طول عمر تأثیر این قوانین محدود به زمانی است که قانونگذار اراده نماید لذا همواره این دسته قوانین در حال اصلاح و تکمیل می باشند . برای اینکه قانون اساسی جمهوری اسلامی به عنوان منشور و میثاق ملی به صورتی جامع و گسترده ، همی فعالیتهای کشور را در بر گیرد و جهت گیری و جهت یابی و انسجام مؤثر در همه ارکان نظام برقرار شود . سیاستهای کلی نظام جمهوری اسلامی مصوب مقام معظم رهبری که دارای اعتباری فراتر از قوانین عادی است ، نقشی جهت دهنده و راهنمایی کننده خواهد داشت . سیاستهای کلی در حکم قوانینی می باشند که بازی اعمال و طول عمر تأثیر آنها دراز مدت تر از قوانین عادی و کوتاه مدت تر از قانون اساسی می باشد .
برای اینکه سیاستهای کلی نظام نیز در حوزه های فرهنگی ، سیاسی ، اجتماعی و اقتصادی در راستای اهداف آرمانی فرهنگی جمهوری اسلامی و انقلاب اسلامی ، ماهّیت و انسجام لازم را در مرحله سیاست سازی بیابند تهیه کنندگان آنها به رویکرد ی آینده ساز و تحول آفرین و نقشی جامع مهندسی فرهنگی کشور نیازمند اند . نقشی مهندسی فرهنگی کشور در حکم قانون و در سطحی والاتر و نزدیک به قانون اساسی قرار می گیرد که دارای بازده زمانی کاملاً طولانی و طول عمر تأثیری گسترده تر خواهد بود .
به همین مناسبت است که مقام معظم رهبری می فرماید :
"مجمع تشخیص مصلحت نظام ، مسئول سیاستهاست ولی این ، شورایعالی انقلاب فرهنگی را بر کنار نمی کند از نگاه بلند مدتی که به آینده فرهنگی کشور دارد و تصمیمی که در این زمینه می تواند بگیرد و به عنوان مجموعی کارشناسی زبده و ناب که صد در صد فرهنگی است ، به مجمع تشخیص مصلحت نظام کمک کند و آن را به سمت سیاستی که باید به صورت رسمی به دستگاهها ابلاغ شود ، هدایت کند " . ۲۶/۹/۱۳۸۱
مقام معظم رهبری در جایگاه مدیریت راهبردی فرهنگی کشور با شکل دهی و وجود چنین سطحی از تصمیم گیری ( قانون گذاری ) که همان شورای عالی انقلاب فرهنگی می باشد ، و با بهره گیری از اثر بخشی مجموعی کارشناسی زبده و ناب صد در صد فرهنگی و تهیه و تصویب نقشی مهندسی ، زمینه های لازم برای اعمال فرهنگی کشور ، وظیفه هماهنگی بین ارکان نظام و قوای سه گانه را فراهم می سازد .
تهیه نقشه مهندسی فرهنگی کشور ، مبنا و اساسی خواهد بود که چنین مهّمی محقق گردد .
مقام معظم رهبری می فرماید :
" این جا (شورایعالی انقلاب فرهنگی )آن قرار گاه مقدم فرماندهی است ، عقبه فکری شما در مراکز دانشگاهی و حوزه ای ، خط مقدمتان هم عبارت است از دولت ، مجلس و حتی مجمع تشخیص مصلحت نظام و دستگاه قضایی و دیگر دستگاههایی که در کشور هستند .
مجلس ما برای عملی شدن آنچه این جا به عنوان مهندسی انجام می گیرد ، حتماً باید قانون بگذارند .
مجمع تشخیص مصلحت هم ، در سیاستگذاری ها همین مهندسی کلان را در نظر داشته باشد . ما در آنجا سیاستگذاری رسمی فرهنگی داریم ، نه مهندسی مورد نظر ما که نگاه کلان به مباحث فرهنگی است .
بنابر این آنچه شما در این جا تصویب می کنید ،
به مجمع تشخیص مصلحت می رود ، برای یک منظور
به دولت می رود ، برای یک منظور ،
به مجلس شورای اسلامی می رود . برای یک منظور ،
به صدا و سیما می رود برای یک منظور" ۸/۱۰/۱۳۸۳
بدین ترتیب اعضاء شورای عالی انقلاب فرهنگی باید توجه وتأکید کامل برانجام وظایف " مدیریت راهبردی " که در ادبیات مدیریت به خوبی به آنها پرداخته شده است داشته باشند . چه بسا یکی از موانع و محدودیت ها و ضعف هایی که نظام جمهوری اسلامی با آن روبرو بوده است و نتوانسته است از اثر بخشی جایگاه والایی چون شورای عالی انقلاب فرهنگی بهره بگیرد این بوده است که اعضاء محترم شورای عالی انقلاب فرهنگی بر انجام وظایف مدیریت راهبردی فرهنگی متمرکز نبوده اند و به حوزه وظایف رده های دیگر کشور و به حل مسائل مدیریتی سطوح میانی و حتی اجرایی کشور پرداخته اند . درست است که ضعف و نقص ها و کمبودهایی در حوزه های میانی و اجرایی کشور وجود داشته و دارد و خواهد داشت ولی پرداختن به آنها بر عهده مدیران همان سطوح است که هم مسئولیت آن را دارند و هم اختیار آن را . بدین سبب انجام وظایف مدیریت راهبردی بر زمین مانده است . مسلماً با انجام درست و کامل این وظایف که از اثر بخشی گسترده و عمیق و بالایی برخوردار می باشد . مسائل و مشکلات سطوح میانی و اجرایی مدیریت کشور هم حل خواهد شد .
تأکیدات زیاد مقام معظم رهبری درسالهای اخیر بر اهمیت ، ضرورت و امکان پذیری مهندسی فرهنگ و مهندسی فرهنگی و مدیریت فرهنگی کشور و قرار دادن شورای عالی انقلاب فرهنگی در قلی تصمیم گیری فرهنگی کشور ، اعضاء محترم شورای عالی انقلاب فرهنگی رابیشتر و بیشتر متوجه این مسئولیت می سازد که برای حل مسائل رده های میانی و اجرایی مدیریتی کشور باید به تهیه نقشه مهندسی فرهنگ و مهندسی فرهنگی کشور و پی گیری و ارزیابی و نظارت بر اجرای این نقشه توسط خط مقدم اجرایی خود بپردازند و گرنه پرداختن به حل این دسته مسائل ، آنها را از وظیفه و مأموریت اصلی خود باز خواهد داشت .
منبع: خبرگزاری فارس